دکترسیّدمحمّد ترابى، دانشیار بازنشسته از دانشگاه علامه‌ى طباطبایى، ۱۳۸۶، استاد مدعو در چند دانشگاه خارج از کشور شامل: دانشگاه کمبریج، سارایوو، ونیز، پکن، دانشگاه ملى استرالیا، کانبرا و در داخل کشور شامل: دانشگاه تهران، بهشتى، اراک، آزاد، پیام نور و دانشگاه دامغان. در هفتم فروردین ماه ۱۳۲۸خورشیدى در دامغان به دنیا آمد! پدرش سیّد عبدالحسین و مادرش کلثوم عاشورى از نخستین فارغ التحصیلان پایه‌ى ششم ابتدایى در دامغان بودند. سیّد محمّد از کودکى در دامن پدر و مادر خود که به ادبیات کلاسیک فارسى و به طور ویژه به سعدى، مولانا، حافظ، فردوسى و نظامى علاقه‌ى فراوان ابراز مى‌کردند و از اشعار آنها بر زبان می‌راندند، با شعر فارسى مأنوس گشت و به احتمال زیاد بر خلقیات و رفتار او تأثیر گذاشت چنانکه پس از طىّ دوره‌ى ابتدایى در دبستان منوچهرى و سه سال اول متوسطه در دبیرستان کورش دامغان، براى ادامه‌ى تحصیل در رشته‌ى ادبى به شاهرود رفت و در سال ۱۳۴۶ از دبیرستان فردوسى آن شهر دیپلم ادبى گرفت!
او سپس وارد دانشگاه تهران شد و دوره‌های لیسانس، فوق لیسانس و دکتری ادبیات را در آن دانشگاه طى کرد!
دکتر ترابى خدمت فرهنگى خود را با کارشناسى در دبیرخانه‌ى هیأت امناى کتابخانه‌هاى عمومى کشور به ریاست دکتر محمد امین ریاحى خویى آغاز کرد اما پس از شش ماه از آنجا به دبیرخانه‌ى شوراى عالى فرهنگ و هنر رفت تا با استاد خود دکتر ذبیح الله صفا که دبیرکل آن شورا بود همکارى کند. این همکارى تا اواخر سال ۱۳۵۷ ادامه یافت و دکتر ترابى علاوه بر کارشناسى امور فرهنگى شورا، سرپرستى طرح تألیف فرهنگنامه‌ى بزرگان علم و ادب و هنر ایران، سرپرستى دفتر امور بزرگداشت‌هاى رجال علمى و فرهنگى ایران، و سرپرستى دفتر بزرگداشت هزاره ى شاهنامه ى فردوسى را نیز برعهده داشت! وی پس از انقلابى که در همه‌ى شئون کشور رخ داد با کارهاى ادارى خداحافظى کرد و به عضویت هیأت علمى دانشکده‌ى دماوند که آمریکایی‌ها تأسیس کرده و تا سال ۱۳۵۸ آن را اداره می‌کردند در آمد. این دانشکده در سال ۱۳۶۰ در چند دانشکده‌ى دیگر ادغام شد و دانشگاهى را به وجود آورد که بعدها به نام دانشگاه علامه‌ى طباطبایى خوانده شد و هنوز موجودیت دارد! دکتر ترابى در طى سى و اند سال که معلم این دانشگاه بود گاه با عنوان استاد اعزامى از سوى وزارت علوم و گاه با استفاده از مرخصى بدون حقوق، در مجموع سیزده سال، در دانشگاههاى خارج از جمله: کمبریج، ونیز، سارایوو، لاهور، پکن و دانشگاه ملى استرالیا به تدریس زبان و ادبیات فارسى و تاریخ و فرهنگ ایران پرداخت!
دکتر ترابى در سال ۱۳۸۴ از دانشگاه ملى استرالیا و ۱۳۸۶ از دانشگاه علامه طباطبایى بازنشست شد، اما تا چند سال بعد همکارى خود را با دانشگاه ملى استرالیا و دانشگاه آزاد ایران ادامه داد! دکتر ترابى از۱۳۹۶ به عنوان عضو هیأت علمى وابسته و افتخارى با دانشگاه دامغان همکارى می‌کند! همچنین وى عضو هیأت ممیزه ى دانشگاه دامغان، عضو هیأت امناى خیّرین دانشگاه، و مؤسس صندوق بورس استاد ذبیح الله صفا در دانشگاه دامغان است!
دکتر ترابى در کنار فعالیت‌هاى آموزشى و فرهنگى خود دست به پژوهش‌هایی در زمینه‌ى ادبیات فارسى و فرهنگ ایرانى زد و چندین کتاب و مقاله تألیف و طبع کرد که بیشتر در زمینه‌ى تاریخ ادبیات و فرهنگ است! تلخیص دوره ى تاریخ ادبیات ایران از استاد ذبیح الله صفا در ۴ جلد) انتشارات فردوس(؛ نگاهى به تاریخ و ادبیات ایران از عهد باستان تا قرن هشتم هجری) انتشارات ققنوس(؛ مثنوی‌هاى عرفانى امیرحسینى هروى)دانشگاه تهران(؛ گنج و گنجینه) انتشارات فردوس، انتشارات ققنوس(؛برگ خزان دیده) برگزیده ى اشعار سیف الدین محمد فرغانى، انتشارات سخن(؛ جشن نامه‌ى استاد ذبیح الله صفا) انتشارات شهاب( برخى از آثار اوست! مقالات دکتر ترابى در مجلات: یغما، دانشکده‌ى ادبیات دانشگاه تهران، داشکده‌ى ادبیات دانشگاه علامه طباطبایی، ایرا‌ن‌شناسى چاپ مریلند، مجله‌ی دفتر مطالعات وزارت امور خارجه… طبع و نشر یافته است!
دکتر ترابى در سالهاى تدریس خود در دانشگاههاى خارج از کشور توانست یک مرکز پژوهش فرهنگ ایران در، دانشگاه پکن ۱۸۸۹، و یک کرسى دایمى زبان و ادبیات فارسى و مطالعات ایرانى در دانشگاه ملى استرالیا ۲۰۰۱ تأسیس کند!
از ویژگی‌هاى اخلاقى و شخصیتى دکتر ترابى یکى آزادگى و عدم سرسپردگیش به شخصیت‌ها و جریانات سیاسى کشور، و دیگر،علاقمندى شدید و افتخارش به دانش و کمالات اخلاقى استادانش و شخصیت‌هاى تأثیر گزار بر اوست! او نسبت به استادان دانشکده ى ادبیات دانشگاه تهران عشق مى ورزید و آنان را مى ستود! ارادتش نسبت به استادان : ذبیح الله صفا، عبدالحسین زرین کوب، جلال همایى، حسین خطیبى، خلیل خطیب رهبر، پرویز خانلرى، محمد جعفر محجوب، احمد مهدوى دامغانى، سید حسن سادات ناصرى، سید حسین نصر، مهرداد بهار، غلامحسین صدیقى، سید جعفر شهیدى، سید جعفر سجادى، مصطفى مقربى، مهدى محقق و دیگران زبانزد خاص و عام بود! ازآن میان ارادت سى ساله ى دکتر ترابى به استاد ذبیح الله صفا رابطه‌ای پدر- فرزندى میان آنان ایجاد کرده بود!
