جغرافیا
شهرستان دامغان در دامنه جنوبی البرز و در ۱۲۰ کیلومتری شرق سمنان و ۷۰ کیلومتری غرب شاهرود واقع شده است. قسمت اعظم مساحت شهرستان دامغان را دشت و قسمت دیگر را کوهستان تشکیل می‌دهد.
حداقل طول شرقی جغرافیایی شهرستان دامغان ۵۳ درجه و ۴۲ دقیقه وحداقل عرض شمالی جغرافیایی آن ۳۴ درجه و ۱۴ دقیقه قرار داشته و ارتفاع ایستگاه هواشناسی مرکز شهرستان از سطح دریا ۴/۱۱۵۵ متر و اختلاف ساعت آن با تهران ۱۱ دقیقه و ۵ ثانیه می‌باشد.
این شهرستان از غرب با شهرستان سمنان، از شرق با شهرستان شاهرود، از جنوب با استان اصفهان و از شمال با استان‌های مازندران و گلستان همسایه می‌باشد. همچنین این شهرستان در قسمت شمالغربی مرز مشترک با شهرستان مهدیشهر دارد.
این شهرستان در مسیر بزرگراهی تهران – مشهد قرار گرفته است. همچنین این شهرستان بر روی شبکه راه آهن سراسری نیز می‌باشد.
۱-۲- تقسیمات کشوری
تقسیمات سیاسی شهرستان دامغان
| شهرستان | مرکز شهرستان | بخش | دهستان | نقاط شهری |
|---|---|---|---|---|
| دامغان | دامغان | امیرآباد | تویه دروار | |
| قهاب رستاق | ||||
| قهاب صرصر | امیریه | |||
| مرکزی | حومه | دامغان | ||
| دامنکوه | ||||
| رودبار | دیباج - کلاته |
وضعیت روستاهای شهرستان دامغان
| شهرستان | دارای سکنه | خالی از سکنه | نام بخش | دارای سکنه | خالی از سکنه |
|---|---|---|---|---|---|
| دامغان | 106 | 426 | امیرآباد | 37 | 220 |
| مرکزی | 59 | 204 |
- نقشه تقسیمات سیاسی شهرستان دامغان
عوارض طبیعی و لرزه‌شناسی
شهرستان دامغان در یک پهنه مستقل زمین ساختی واقع شده که در شمال آن کوههای البرز و در جنوب آن دشت کویر (قسمتی از بزرگترین نمکزار ایران و جهان) قرار گرفته است. قسمت اعظم شهرستان دامغان از دشت وسیعی که دارای شیبی مناسب (همگرا و بسیار ملایم با 1%) به سمت جنوبی می‌باشد، تشکیل شده است. بلندترین نقطه این شهرستان، قله‌ای است به ارتفاع 3813 متر ارتفاع از سطح دریا در کوه سرتنگه از سلسله کوهستان البرز و پست‌ترین نقطه آن، 1063 متر از سطح دریا ارتفاع دارد که در کویر چاه جام در جنوب دامغان واقع شده است. شیب دشت دامغان از شمال به جنوب است که از چاه جام، به سمت دشت کویر باز هم از ارتفاع آن کاسته می‌شود تا اینکه کوههای کم ارتفاع واقع در جنوب، چاله یا دشت دامغان را از دشت کویر، جدا می‌کند. از نظر زمین شناسی، قدیمی‌ترین تشکیلات منطقه دامغان مربوط به دوره پرکامبرین است. این تشکیلات زمین ساختی شامل شیست، گنیس و دیگر سنگهای دگرگونی می‌باشد. در کوهستانهای شمالی دامغان گسلهای متعددی با جهت جنوب غربی ـ شمال شرقی وجود دارد که رعایت آن در ایجاد ساختمانها و دیگر تاسیسات به خاطر احتمال وقوع زلزله لازم است.
به علت موقعیت طبیعی خشک رودهایی در این شهرستان وجود دارد که در موقع بارندگی سیلاب در آن‌ها جاری می‌شود. مهم‌ترین خشک رودها عبارتند از خشک‌رود چشمه‌علی که ابتدای آن دره‌های جنوبی شاهکوه گرگان است و خشک‌رود رودبار که حدود چشمه‌علی است و دیگری خشک رود دریان که در شمال قوشه واقع است.
از کوههای مرتفع این شهرستان می‌توان از کوههای امام ابوالقاسم با ارتفاع 3628 متر، چالویی با ارتفاع 3750 متر و کرسی با ارتفاع 3690 متر نام برد.
سلسله جبال البرز از قسمت شمالی این شهرستان می‌گذرد و تا 6000 گزی شمال شهر امتداد و در آن جا، با زمین یکسان میگردد و در قسمت غرب بین دامغان و سمنان یک رشته آن تا حدود راه‌آهن ادامه دارد و خط‌الراس آن خط طبیعی شهرستان دامغان و سمنان است و در قسمت جنوبی و حاشیه دشت کویر کوههای کم‌ارتفاعی مشاهده می‌شود که قسمتی منفرد و پاره‌ای متصل به هم و تقریباً موازی با سلسله جبال البرز است.
کلیه سکونتگاه‌های جمعیتی این شهرستان در معرض تهدید خطر زلزله قرار دارند. به طوریکه شهرهای دامغان و امیریه در پهنه خیر زلزله با شدت زیاد، و شهرهای دیباج و کلاته در پهنه با خطر خیلی زیاد واقع شده‌اند.
همچنین خطر رانش زمین نیز محدوده‌هایی از شمال شهرستان دیده می‌شود. بیشتر این محدوده‌ها با خطر متوسط بوده، و محدوده‌های با خطر بالا دارای وسعت اندکی می‌باشند.
نقشه گسل‌ها، محدوده‌های خطر زلزله و رانش زمین در شهرستان دامغان
اقلیم و پهنه‌بندی اقلیمی
آب و هوای شهرستان دامغان نسبت به پستی و بلندی و همچنین وزش بادهای شدید شمالی و بارندگی نواحی گرگان و مازندران متغیر است. بدین ترتیب که قسمتهای کوهستانی آن سردسیر و ییلاقی و قسمتهای دامنه معتدل و در محدوده دشت و کویر گرم است. موقع وزش باد شمالی که در نتیجه بارندگی نواحی گرگان و مازندران است زمستان بی نهایت سرد و تابستان هوا معتدل است.
به علت موقعیت طبیعی خشک رودهایی در این شهرستان وجود دارد که در مواقع بارندگی سیلاب در آن‌ها جاری می‌شود. مهم ترین خشک رودها عبارتند از خشک رود چشمه علی که ابتدای آن دره‌های جنوبی شاهکوه گرگان است و خشک رود رودبار که حدود چشمه علی است و دیگری خشک رود دریان که در شمال قوشه واقع شده است.
گاهی اوقات در اثر وزش باد هوا تیره و تاریک می‌شود. باید متذکر شد که طوفان شن و گرد و خاک در همه جای شهرستان یکنواخت نیست مانند جریان آبهای اقیانوس و دالانهای هوایی، به ویژه بیشتر در مورد طوفان از قله‌ها و ارتفاعات مسلط به دامغان به نظر بیننده کاملا روشن است.
بخش‌های کوهستانی این شهرستان دارای اقلیم‌های متنوع بوده و هر اقلیمی محدوده اندکی را شامل میگردد. ولی در بخش‌های جنوبی‌تر هر اقلیم محدوده وسیعتری را در بر می‌گیرد.
نقشه پهنه‌بندی اقلیمی شهرستان دامغان
