مجموعه تاریخی «تپه حصار دامغان» در استان سمنان با قدمت هفت هزار ساله مربوط به عصر آهن و نمادی از تمدن کهن ایران‌زمین است که به خاطر عبور ریل راه آهن از دل آن، در حال نابودی و از دست‌دادن هویت تاریخی خود است. مقرر شده در دور دوم سفر آیت‌الله رئیسی برای این مساله چاره‌اندیشی اساسی شود.
مجموعه تاریخی «تپه حصار» یک اثر منحصر به فرد و یکی از قدیمی ترین بناهای تاریخی کشور است که در جنوب شهر دامغان و در نزدیکی روستای حیدرآباد قرار گرفته و با قدمتی افزون بر هفت هزار سال، یکی از نمادهای تمدنی ایران محسوب می شود که مستندات و آثار زیادی از آن در موزه‌های اقصی نقاط جهان و کشور وجود دارد.
از دل این مجموعه تاریخی دست کم روزانه ۸۰ رام قطار عبور می‌کند که طبق وعده ها، مقرر است در دور دوم سفر رییس جمهور به استان سمنان، اعتباراتی برای مطالعات خروج ریل راه‌آهن از حریم این محوطه تاریخی پیش‌بینی شود.
تپه حصار دامغان که ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ به شماره ۱۲۸۷ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است، این روزها دچار تخریب فرسایشی به دلیل عبور روزانه دست کم ۸۰ رام قطار تهران- مشهد از دل آن است و باید برای حفظ این میراث کهن اقدام کرد.
تپه‌حصارِ بی‌حصار
به گفته کارشناسان، عبور قطارهایی که از پیکره تپه حصار دامغان می گذرند تا سال‌های آینده اثری از این میراث کهن برجای نخواهد گذاشت و باید با جابه جایی خط ریلی قطار و یا احداث پل برای خط ریلی، به منظور حفظ و احیای این اثر ملی اقدام کرد.
تپه حصار هم اینک بی حصار، بی‌دیوار و بدون حفاظت فیزیکیِ مناسب توسط ریل های قطار به دو نیم تقسیم شده و این روزها تردد قطار از دل این نماد تاریخ همچنان دوستداران میراث فرهنگی را نگران کرده است.
عبور ریل آهن، زخمی عمیق بر پیکره تپه‌حصار
یکی از موضوعات دردآور در این بنای تاریخی، گذر ریل راه آهن از دل این مجموعه بی نظیر است که به مشکل بزرگی برای نگهداشت و حفظ بنا تبدیل شده و عبور قطار محور تهران- مشهد از وسط این مجموعه می‌تواند به نابودی این اثر بینجامد که امیدواریم طرح انتقال خط ریل به زودی اجرایی شود.
مسیر آهنی بنا شده روی مجموعه تاریخی تپه حصار دامغان متعلق به عصر آهن در هفته بیش از ۵۰۰ بار، در ماه بیش از ۲ هزار بار و در سال بیش از ۲۶ هزار بار میزبان عبور قطار است و اکنون سرنوشت این بنای کهن با خط آهن گره خورده.
قدمت تاریخی بی‌نظیر تپه‌حصار دامغان
مجموعه تاریخی تپه‌حصار دامغان در استان سمنان، از بزرگ‌ترین محوطه‌های پیش از تاریخ شمال شرقی فلات ایران، در ۱۲ هکتار، از اواخر هزاره پنجم تا نیمه نخست هزاره دوم قبل از میلاد مسیح سکونتگاه بود. این میراث کهن ایران زمین در هزاره‌های چهارم و سوم قبل از میلاد مسیح، یکی از مراکز مهم تولیدی برای ساخت انواع اقلام صادراتی نظیر اشیای سنگی و فلزی در فلات ایران به شمار می‌رفت، اما آنچه که بقای این تمدن چندهزار ساله را به خطر می‌اندازد، عبور ۲ خط ریلی در کنار کاوش های غیرقانونی است که روز به روز پیکر این تمدن را می‌خراشد و به ورطه نابودی می‌کشاند.
گذشته از آسیب های واردشده بر پیکر این مجموعه به دلیل کاوش این بنای تاریخی در دوره های پیشین، لزوم همکاری جدی وزارت راه و شهرسازی و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برای ترمیم این یادگار کهن ضروری است.
کاوش‌های باستان‌شناسی در تپه‌حصار
تپه‌حصار هفت هزارساله برای نخستین بار توسط «اریخ اشمیت» از دانشگاه پنسیلوانیا در سال ۱۳۱۲ مورد کاوش قرار گرفت و پس از آن و در سال ۱۳۵۵ هیاتی از باستان‌شناسان دانشگاه پنسیلوانیا، تورین ایتالیا و مرکز باستان‌شناسی ایران به سرپرستی رابرت دایسون و موریتزیو توزی کاوش‌هایی در تپه حصار انجام دادند.
براساس بررسی‌های انجام شده، تپه حصار دامغان سه دوره اصلی فرهنگی از اواخر نوسنگی تا پایان عصر مفرغ را پشت سر گذاشته است و کاوش‌های انجام شده نشان می‌دهد استقرار در تپه حصار در ظاهر تا حدود یک هزار و ۷۰۰ سال قبل از میلاد به‌طور پیوسته ادامه داشت و پس از آن هیچ‌گاه مورد سکونت قرار نگرفت، اما در دوره ساسانی ساختمانی بزرگ دارای گچ‌بری‌های زیبا در فاصله حدود ۲۰۰ متری تپه حصار ساخته شد.
پیش بینی‌های اعتباری در دور دوم سفر رییس جمهور برای خروج ریل آهن از تپه‌حصار
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان سمنان پیش از این در گفت‌وگویی با ایرنا اعلام کرده بود: مطالعات مربوط به جابه‌جایی ریل راه‌آهن در محدوده تپه حصار دامغان با تمدن هفت‌هزار ساله با همراهی مرکز مطالعات وزارت راه و شهرسازی انجام شد.
امیر کرم‌زاده افزود: تخصیص اعتبارات از محل دور دوم سفر رییس جمهور به استان سمنان برای اجرای مطالعات جابه‌جایی ریل راه‌آهن در محدوده تپه حصار دامغان پیگیری می‌شود.
برگزاری رویداد پژوهشی آوای حصار در دامغان
امسال نیز به پاس یادآوری عظمت تپه‌حصار این اثر ثبت‌شده در فهرست آثار ملی، «رویداد پژوهشی آوای حصار» در دامغان به میزبانی سالن همایش‌های الغدیر این شهر برگزار می‌شود.
رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان دامغان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا بیان کرد: زهرا افشار، دکترای زیست باستان‌شناسی از دانشگاه دورهام انگلستان در این رویداد مطالبی را در خصوص تپه‌حصار ارائه می‌دهد و به تشریح موضوع روایتی نو از زندگی مردمان حصار می‌پردازد.
مجتبی اکبرپور با اشاره به اینکه این رویداد در ادامه سلسله نشست‌های تخصصی، دامغان نامی گمشده در هزاره‌های تاریخ برگزار می‌شود، گفت: از دیگر برنامه این جشنواره مروری بر روند پیگیری جابه‌جایی ریل راه‌آهن از محوطه تپه حصار و نمایش آثار نقاشی کودکان دامغانی از نقش و نگارهای تپه حصار با نام «رویای من در حصار» است.
دامغان (معروف به شهر صد دروازه در تاریخ) از شهرهای باستانی و قدیمی ایران است که در دوره ای مرکز ایالت قومس بوده و عده‌ای این شهر را پایتخت اشکانیان برای دوره‌ای از تاریخ می‌دانند.
شهرستان دامغان با قدمت هفت هزار ساله، دارای ۲ هزار اثر تاریخی و فرهنگی است که از این تعداد ۴۰۰ اثر شناسایی و تاکنون ۱۳۱ اثر ثبت ملی شده است.
منبع: ایرنا
