مسجد حاج شکرالله
اطلاعات جاذبه گردشگری
دامغان، خیابان خیام
«این اثر گرانقدر در خیابان شهید مطهری و در ابتدای کوچه شهید اقبالی قرار گرفته است و با مسجد مشهور تاریخانه تنها چند ده متر فاصله دارد، و به همین دلیل از دید گردشگران داخلی و خارجی پنهان نمیماند. این بنای کهن هر چند که از خشت و گل ساخته شده، ولی از داخل دارای ویژگیهای هنری بوده و گچکاری و طاقهای مقرنس و زیبای آن چشم نواز بوده و حاکی از شکوه رونق و اهمیت گذشته خود دارد. تاریخ ساخت این بنای معنوی و الهی معلوم نیست و اینکه «شکرالله» (احتمالاً بانی مسجد) چه شخصیتی بوده، اطلاعی در دست نمیباشد و در کتب تاریخ و جغرافیای دامغان در این خصوص مطلبی دیده نمیشود، ولی از حیث سبک بنا با ساختمان «گنبد زنگوله» شباهت زیادی دارد و تصور میشود، این مسجد نیز مانند گنبد مزبور که در جدول عمدهترین بناهای تاریخی دامغان، منتشر شده از سوی سازمان میراث فرهنگی استان سمنان سال ۱۳۷۲ مندرج در کتاب «سیمای استان سمنان» جلد اوّل صفحه ۵۲۲، از ابنیه دورهی صفاریه قلمداد گردیده، مربوط به دوره یاد شده باشد. (البته نظریه قطعی را به اهل فن واگذار میکنیم.)
مسجد شکرالله در روزگاران گذشته از قداست ویژه برخوردار بوده و مردم دامغان و نواحی دیگر اعتقاد خاصی به معنویت آن داشته و به مناسبتهای مذهبی، در محوطه بیرون مسجد، آش و دیگر غذاهای نذری را طبخ و تقسیم میکردند و در داخل مسجد نیز طاقچهای مخصوص وجود داشت که در آن شمع روشن کرده و به عبادت میپرداختند.
مساحت مسجد حدود ۱۰۰ متر مربع و دارای ۵/۹ متر عرض و ۵/۱۰ متر طول و ارتفاع آن تا قسمتی که سقف شروع میشود، حدود ۵ متر و قطر دیوارها حدود ۸۰ سانتیمتر است. مسجد مزبور دارای یک در ورودی کوچک در قسمت شمال میباشد که ارتفاع نسبتاً کمی دارد و هنگام ورود لازم خواهد بود که به حالت خمیده و تعظیم داخل شد و در ارتفاع کوتاه آستان مسجد نیز شاید حکمتی وجود داشته و یا اینکه سبک بنا چنین اقتضا کرده است. از شگفتیها اینکه، مسجد شکرالله دارای دو محراب است، یکی در داخل و یک محراب نیز به همان موازات در بیرون و به دیوار جانب مشرق، و بهطوریکه مشخص است، این محراب نیز مسقف و شاید رواق زنانه مسجد بوده که بعدها این قسمت تخریب و به خانه مسکونی (ظاهراً محل سکونت خادم مسجد) ملحق شده و محراب در ناحیه شرقی دیوار مسجد باقی مانده است.
این دو محراب بهصورت گرهپیچ گچبری شده و هر دو شبیه هم میباشند که متأسفانه محراب داخل مسجد در اثر شکست دیوار و سوانح طبیعی، رو به ویرانی است، ولی محراب بیرون سالم و پابرجا میباشد. این محرابها که گچبری آنها نسبتاً قابل توجه است، نیاز به تعمیر و بازسازی و حفاظت دارد. سقف مسجد که خشتی و گنبدی شکل و مدوّر بوده بر اثر شکست و عدم مراقبت، قسمتهای عمدهای از آن بهویژه در جانب شمالی به مرور فرو ریخته و در حال حاضر بهطوری که در عکسها مشخص است، مقداری از دیواره سقف در ناحیه مشرق و مغرب و جنوب باقی و برقرار است که عمده تزیینات هنری مسجد در همین قسمتها واقع بوده و جا دارد مسؤولان میراث فرهنگی کشور و استان و همچنین سایر علاقهمندان به بناها و تاریخ ایران به خصوص شهر تاریخی دامغان از تمامی توان و همت خود برای بازسازی این بنای تاریخی و معنوی استفاد نمایند»