امامزاده جعفر(ع)
اطلاعات جاذبه گردشگری
ایران، استان سمنان، دامغان
بنای امامزاده جعفر مربوط به دوره سلجوقی است و در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شماره ثبت ۸۲ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
«در مرکز شهر دامغان، در خیابان امام خمینی(ره) مجموعه‌ی امامزاده جعفر(ع) شامل بقعه‌ی امامزاده جعغر(ع)، بقعه‌ی امامزاده محمّد(ع)، آرامگاه شاهرخ و بنای چهل دختران وجود دارد.
امامزاده جعفر(ع) از اولاد امام سجاد(ع) می‌باشد. مساحت بقعه ۸۵/۲۷۸ متر مربع و مساحت کل بنا ۴۵۷ متر مربع و مساحت کل مجموعه ۱۲۸۵ مترمربع است.
مطابق نوشته‌ای‌که در طرف مقابل در ورودی حرم است، این چنین ذکر شده:
«هذا قبر الامام الهمام المقتول المقبول، قره عین الرسول جعفر‌بن علی‌بن عمر‌بن علی‌بن حسین‌بن علی‌بن ابیطالب سلام‌الله علیه».
گنبد امامزاده از میزان متعارف بلندتر، و در سال‌های اخیر با آجر معمولی به سبک پله‌ای بازسازی شده است. بقعه دارای حرم مربعی شکل و قبر در وسط قرار گرفته و صندوق چوبی کنده‌کاری‌ای، که از حیث صنعت و هنر قابل توجه و به طول ۳۰/۳ متر و عرض ۷۵/۱ متر و بلندی ۲۵/۱ متر است، روی قبر وجود دارد. در کتیبه‌ی دور بالای صندوق، آیاتی از سوره دهر و سوره فتح و آیه‌الکرسی از قرآن مجید و نادعلی و «لا فتی الا علی لا سیف الا ذوالفقار» و چهارده معصوم کنده‌کاری شده است.
شکل قبر، که صندوق آن را احاطه کرده، مرتفع است و بر روی قبر سنگ سیاهی به‌طور عمودی نصب شده است. بر روی قبر، ضریح زیبایی به طول ۳/۵ متر و به عرض ۲ متر و به ارتفاع ۲۰/۲ متر، که از نوع چوب و به‌صورت مشبک می‌باشد، توسط میراث فرهنگی استان ساخته و نصب شده است.
آنچه راجع به سلسله نسب امامزاده جعفر(ع) در جعبه‌ی صندوق قبر کنده شده، با آنچه سیّد ظهیر‌الدینی مرعشی در شرح «جعفر‌بن محمّد‌بن حسین المحدث‌بن علی‌بن حسین‌بن علی عمر الاشرف‌بن علی زین‌العابدین‌بن حسین‌بن علی ابن ابیطالب» در «تاریخ رویان» نوشته شده است، شباهت زیادی دارد. و معلوم می‌دارد که علت توجه کیاها و سادات مرعشی مازندران به دامغان و امامزاده جعفر، نسبتی است که داشته‌اند.
تا سال ۱۳۳۶ قمری و شاید مدتی پس از آن بالای ایوان جنوبی، که حالیه تعدادی کاشی دارد، تمامی جبهه‌ی ایوان کاشیکاری بوده که کاشی‌های آن را کنده و برده‌اند، به دلیل اینکه دارای کاشی‌های بسیار گرانبها بوده است. (هم اکنون تعدادی از این کاشی‌ها در موزه‌ی لوور پاریس به معرض نمایش گذاشته شده و عکس آنها نیز در قسمت دیدنی‌های دامغان [در همین کتاب] موجود است.
این کاشی فیروزه‌ای و سورمه‌ای و سبزرنگ و به شکل کثیرالاضلاع بوده و بر روی کاشی‌ها نقش حیوانات و مرد و زن و شیر و خورشید، و در برخی از آنها اشعاری به فارسی و عربی است.
در دو طرف داخل ایوان جنوبی، که درب اصلی و تنها درب ورودی به حرم در آن است، دو لوح سنگی به دیوار نصب است و بر لوح سمت چپ این وقفنامه کنده شده است: «لا اله الا الله. محمّد رسول‌الله. علی ولی الله. بسم‌الله الرّحمن الرّحیم و به نستعین، الحمد لله الذی خلق الانسان للطاعات و امرهم بالخیرات و…» الی اخر، که وقفنامه بسیار مفصلی است و تاریخ تحریر آن محرم‌الحرام سنه خمس عشر ثمانمائه الهلالیه است. این تاریخ، معاصر با سلطنت شاهرخ پسر تیمور گورکانی است که در سال‌های ۷۹۹ تا ۸۵۰ قمری در ایران سلطنت داشته است. در پایه‌ی مقابل سنگ وقفنامه، سنگ دیگری نیز نصب شده است. در دور سنگ صلوات بر پیغمبر اکرم(ص) و ائمه‌ی دوازده گانه نوشته شده و تاریخ این سنگ نوشته با حکومت میرزا علاءالدوله پسر بایسنقر بن امیر تیمور گورکانی، که خط ثلث را نیکو می‌نوشته و کتیبه‌ی مقصوره مسجد گوهرشاد مشهد روی کاشی ممتاز به خط اوست، معاصر می‌باشد.
صحن امامزاده جعفر(ع) مربع-مستطیل است و از درب خیابان اصلی، که وارد صحن می‌شوید، حدود ۲۰ متری درب ورودی، بقعه‌ای وجود دارد که به امامزاده محمّد(ع) معروف است و او را از اولاد حضرت امام موسی کاظم(ع) می‌دانند. بقعه دارای حرم هشت ضلعی بوده و در وسط حرم بر روی قبر گچی صندوقی از جنس چوب وجود دارد.»
«امامزاده جعفر از اولاد حضرت امام سجاد(ع) می‌باشد. اساس بنای امامزاده جعفر را به‌طور معمول به دوران سلجوقی و حتی پیش از آن به قرن چهارم نسبت داده‌اند. حرم امامزاده با طرح چهارگوش و به ابعاد ۱۳×۱۳ متر می‌باشد. طرح چهارگوش به کمک هشت نیم طاق مقرنس به هشت ضلعی تبدیل گشته و سپس گنبد بنا بر روی آن استوار شده است. داخل بقعه سفیدکاری شده و هیچ‌گونه تزیینی ندارد. دور تا دور سنگ روی مرقد دارای تزئینات گچبری جالب توجهی است. گنبد حرم به‌صورت شلجمی و از آجر ساده بنا شده و در برابر ورودی اصلی بقعه ایوان کوچکی به قوس نیزه‌دار و در دو سوی آن دو طاق‌نما وجود دارد که از وسط هر یک دری به دو اطاق جانبی ایوان گشوده گشته است. دو سنگ نبشته‌ی مفصل به تاریخ‌های۸۱۶ و۸۱۵ ه.ق وجود دارند که در دو سوی ورودی نصب شده‌اند و از نظر تاریخی از اعتبار فراوان برخوردارند به‌ویژه آن که نکات مذکور در یکی از سنگنبشته‌ها در ارتباط با نوع مالیات‌های قرن نهم در منطقه می‌باشد.»
